Ngāti Pūkenga Iwi, Manaia, header strip
Ngāti Pūkenga Iwi, Manaia, logo

Manaia

Ka tono a Ngāti Maru kia āwhinatia rātau ki te ngaki i te mate o te rangatira nei, o Te Waha, i patua rā e Te Whata-karaka nō Ngāti Raukawa. 

Ka tahuri a Ngāti Pūkenga me ētehi atu hoa whakauru ki te manaaki i te tono. Nā te tupuna nei, nā Te Kou-o-Rehua te ope taua i arataki ki Waikato. He huhua ngā pā i horo i a rātau i ngā parenga o Waikato awa. 

E hia tau e whawhai ana ki te ngaki i te mate, ka ea i a rātau i te hopukanga, i te patunga o Te Whata-karaka. 

Ka hoki ngā toa ki Haowhenua pā, ka tīmata ngā hākari, e hia rā rātau e whakarekareka ana. Ka kaha tā rātau rekareka, me te aha ka pau haere ngā kai ā pareho noa.

Ka kōrero a Te Tapuru ki a Te Kou-o-Rehua me ōna tāngata, ka kī, 

“Nā te kore kai, mā koutou taku pātaka kai.”

Ka takoha ia i ōna whenua i Manaia.


Ngāti Pūkenga Iwi, Quick facts | Manaia

Ko te tikanga ia me mihi hoki te takohatanga o te whenua, engari ehara i te mea me whakaae ki te takohatanga. He kāinga kē, whenua kē hoki ō Ngāti Pūkenga i wāhi kē atu, ā, ka roa pea te wā kia whakaaetia rānōtia te koha. 

Ka kaha tonu a Ngāti Pūkenga ki te whakawhitiwhiti i Kaimai maunga hei tautoko i a Marutuahu i ngā tau maha.

Ka tau te puehu ki Taumatawiwi, ka tonoa anō a Ngāti Pūkenga kia tautoko i ngā iwi o Marutuahu kei whakaeketia e Ngā Puhi. He roa, he uaua te pakanga. Kua roa hoki a Ngāti Pūkenga i waho o ō rātau whenua i Tauranga me Maketū. Ka pā te rongo ki a rātau e raruraru haere ana a Maketū. Ka whakatauria kia hoki a Te Kou-o-Rehua ki Hauraki me tētehi ope o te matua, ā, ka hoki a Naenae mā ki Maketū, whakatā ai.

Te hokinga ki Hauraki, ka whakatapua e te rangatira nei o Marutuahu, e Taipari, he whenua ki Kauaeranga hei nōhanga mō Ngāti Pūkenga. Ka kaha hoki a Ngāti Pūkenga ki te hokihoki haere ki ngā kāinga nei, ka whakaarohia taua wāhi he kāinga taupuni.

I a rātau e noho ana i Kauaeranga, ka ara ake he raruraru, arā ka pākia te kanohi o tā Te Kou-o-Rehua tamaiti, o Pāroto, e tētehi uri o Ngāti Maru. I wheke te tangata rā rā i tētehi kōrero nā te tamaiti rā i whakahua. Ka whakatakariri te mahi whakaiti nei i a Ngāti Pūkenga, nāna nei i haere iho hei tautoko i a Marutuahu. 

Ka tū te hui rūnanga hei whakaea i te take. Heoi anō, kīhai a Te Kou-o-Rehua i whakaae ki ngā paremata mō te takahitanga o tōna mana.

Ka whakatika rātau ki te hoki ki Tauranga.

Ka tono te rangatira o Ngāti Tamaterā, a Taraia, kia noho tāna hoki ki Waikawau kei kō atu i Tikapa Moana. Ka whakaae a Te Kou-o-Rehua, ā, ka haere ōna tāngata ki Waikawau. Ka noho te wāhi nei hei kāinga mō Ngāti Pūkenga, ka whakatūria he kāinga, he wharenui rahi rawa, me ngā māra kai hoki. 

I te tau 1855, ka pōhiritia a Ngāti Pūkenga ki te whenua i takohaina e Te Tapuru, noho ai. Ka huihui ngā rangatira o ngā whenua i takohaina, me ngā whenua e karapoti ana, hei whiriwhiri i te nui o te whenua takoha. Ka oti nga whiriwhiringa kōrero, ka wehe a Ngāti Pūkenga i Waikawau, ka haere ki Manaia, ka tau te noho ki reira. 


Ngā tāngata o te nohoanga nei nā.

Kei te tuhia tonutia ngā kōrero mo te wāhanga nei nā.