Pūkenga - te tangata
A Ōwhakatoro kōrero nō te Te Tua Whakatere wā
Ko Pūkenga te mokopuna a Toroa. Ko ia te tamaiti a Tānemoeahi, tētehi o te tokotoru rongonui e kīia nei ko Te Tokotoru a Paewhiti.
Ka matatuhia e tētehi tohunga nui tōna whānautanga, ā, ka matakitea tōna ekenga hei toa nui, hei tohunga hoki.
I tōna whānautanga, ka tapaina ko Pūkenga hei tohu o āna mahi nei i ngā rā o muri mai.
Ka whānau iho, ka tupu ake ki te pā o tōna matua, ki Ōhae i roto o Ruātoki.
Pakeke noa, ka whai rāua ko tōna taina, ko Te Ahuru, i ngā haerenga whaka-te-uru a tō rāua matua. Ka haere mā raro, ka haumiri i te tahatai i Kākahoroa ki Tauranga.
Ka noho i reira i te taha o wō rātau uri, o Ngā Marama. Ka mārama hoki te kitea o te ranea o te kai, o te huhua o ngā puna wai hoki, i ā rāua hāereere.
E mārama ake ai te mātaitia o te whenua, ka pikitia te pae maunga tiketike rawa o te rohe, ka arumia ngā awaawa nui, ngā wai tāhekeheke ki te tihi rā anō. Te taenga ake ki runga, ka noho, ka tirotirohia te ataahua o te nukuroa o te whenua e hora rā, ā, ka moea te pō.
Mai i te taumata nei, ka kite rāua i Tauranga ki te taha rāwhiti, me ngā pārae roa o Waikato ki te taha uru.
Ka mahora a Pūkenga i ā rāua kai, ka kī ki tōna taina, “Kia kai mai tāua i konei”.
Nā te whakatauākī nei te pae maunga i tapaina ai ko “Kaimai”.
Ao ake te ata ka oho rāua, ka kai, ka kōrero i ō rāua wawata kia noho i tētehi taha, i tētehi taha o te pae maunga rā.
Ka kī a Pūkenga, “Ko ko ki te tuawhenua, ko au ki te takutai moana.”
Ko Pūkenga te tuakana, ā, māna hei hoki ki te kāinga, whakamārama ai i ō rāua whakaaro ki ngā mātua.
Ka ahu whaka-te-uru a Te Ahuru, ka heke ki te riu o Waikato, ā, nāwai ka moea te iwi nei a Ngāti Raukawa ki Ngātea. Nāwai rā ka tapa ōna uri i a rātau hei whakamaharatanga ki a ia - Ngāti Ahuru.
Ka hoki haere a Pūkenga ki Ruātoki, ki Ōwhakatoro e tatari atu rā tāna wahine me tā rāua tamaiti.
I taua wā, kua tutū te puehu i waenga i ngā rangatira nei - Te Tokotoru a Paewhiti (Pānuitia ngā kōrero ki konei).
I mōhio a Pūkenga ka kore ia e whakarere i tōna matua i te muranga o te ahi, ka noho, ka whawhai. Ka kōrero ia ki tōna whānau iti mō tāna haerenga, me tōna hiahia ki te haere ki Tauranga noho ai, ā, mehemea ka kino te pakanga, me wehe atu rātau i Ruātoki.
He mātātoa a Pūkenga me tōna ope taua, ka kaha te whawhai. E ai ki te kōrero, ka pūwhero te awa i te kaha o te whawhai, arā i te toto o ngā ika o te mate.
Kīhai te puehu i tau i te patunga o Ueimua e Tūhoe-pōtiki rāua ko Tānemoeahi, engari kē ia ka kino kē atu. Ka tutū, ka tutū, ka tutū anō te puehu i ngā uri o Ueimua e rānaki tonu atu ana i tōna matenga.
Kāore i ea i a Pūkenga tōna wawata, arā ko te haere ki Tauranga noho ai, engari kē ia ka mate i te pakanga ki Ōhaua, Ōwhakatoro.
Kei Ōkawekawe ia e tanu ana, i waenga i ngā uri o tōna kōkara.